بررسی تطبیقی نقشمایه «مارپیچ» در هنر اسلامی و هنر محیطی

«مارپیچ» از جمله شکل­های موجود در طبیعت است که در درون خود رازهای نهفته بسیار دارد. در حیوان، نبات و جماد، از کهکشان گرفته تا اتم، طبیعت، سرشار از شکل­های مارپیچی است. انسان­ها، همواره به این نقش‌مایه نمادین و اسرارآمیز توجه داشته­اند و برای آن مفهومی مقدس قائل بوده­اند. هنر، همچون زندگی به مارپیچ روی می­آورد و هنرمند با الهام از طبیعت، از این نقش‌مایه­ نمادین برای خلق اثرش بهره می­گیرد. در این مقاله، قرابت معنایی و صوری نقش‌مایه مارپیچ، به‌صورت تطبیقی بین هنر اسلامی و هنر محیطی بیان می­شود؛ هم‌چنین رابطه زیبایی نقش‌مایه مارپیچ و نقطه مشترکی که بین هنر شرق و غرب بنیان نهاده، و مفهوم نمادین آن در این هنرها، مورد بررسی قرار می­گیرد. با بررسی نمونه­های تجلی این نقش‌مایه در آثار هنرمندان هنر محیطی، همچون اسکله­ حلزونی رابرت­ اسمیتسون، در تطابق با نمونه ظهور این نقش‌مایه در هنر اسلامی که همان «اسلیمی» به‌مثابه یک نوع هنر محیطی است، این نتیجه حاصل شد که: مارپیچ، به‌عنوان نقش‌مایه­ای ملهم از طبیعت و نمادین، زبان مشترک بین هنر اسلامی و هنر محیطی است که نهایتا، به وحدت معنا و صورت می­رسد. توازن، آرامش، پویایی و هماهنگی این نقش‌مایه، باعث شده تا هنرمندان، همواره از آن برای رسیدن به مفاهیم تقدس، وحدت و زیبایی در آثارشان بهره گیرند. نوع این تحقیق، کیفی و روش پژوهش توصیفی-تطبیقی است. جمع­آوری اسناد نوشتاری و تصویری، به‌صورت کتابخانه­ای بوده و چارچوب نظری تحقیق بر آراء فلاسفه سنت­گرا تکیه دارد؛ که در پی پرسش‌های چیستی تقدس، وحدت و زیبایی بوده­اند.